افزایش اعتماد به نفس در بچه ها با 16 روش موثر و کاربردی - مجله توسعه دهنده

در این مطلب موارد کلی در خصوص چگونگی افزایش اعتماد به نفس در بچه ها آورده شده است؛ مواردی مانند میدان دادن به کودک، برقراری تعادل در تعریف و تمجید کردن از او، دادن قدرت انتخاب به کودک و … .

روش های افزایش اعتماد به نفس در بچه ها

1. میدان دادن به کودک

واضح است که روش های بهتری برای افزایش اعتماد به نفس کودک وجود دارد تا اینکه با تعریف و تمجید زیاد از هر کاری که کودکتان کرد، بخواهید اعتماد به نفسش را تقویت کنید! به آن ها یاری کنید که خود را در دنیا مفید ببینند. برای انجام این کار، باید یاد بگیرید که عقب بایستید و بگذارید فرزندتان خطر کند، انتخاب کند، مسائل را حل نماید و مسئولیت چیزی که آغاز می نماید را به عهده بگیرد.

2. اجتناب از تعریف کردن زیاد از بچه

اعتماد به نفس از احساس دوست داشته شدن، امنیت و رشد مهارت به وجود می آید. اگرچه والدین اغلب دو مورد اول را به صورت رگباری به کودک می دهند، اما مهارت خوب عمل کردن در امور و موقعیت ها، به زمان و کوشش احتیاج دارد. هرقدر هم که بخواهیم، نمی توانیم با تعریف و تمجید فرزندانمان را به کفایت و شایستگی برسانیم.

بهتر است بدانید با تحسین بیش از حد بچه ها، بیشتر به آن ها لطمه می زنیم. در واقع ما با تعریف زیاد، فشار را از روی بچه ها بر می داریم. اگر به فرزند خود بگویید که او در حال اجرا یک کار خارق العاده است، در واقع دارید به او این پیغام را می رسانید که دیگر احتیاجی به فشار آوردن به خودش و کوشش بیشتر نیست. اما اعتماد به نفس واقعی ناشی از عمل کردن، کوشش، شکست و کوشش دوباره است؛ اعتماد به نفس واقعی از تمرین کردن حاصل می گردد.

تعریف و تحسین مداوم می تواند اعتماد به نفس را از بین ببرد؛ یا بچه ها فکر می نمایند که کامل هستند یا سعی می نمایند همیشه کامل باشند، که این غیرممکن است. در نظر داشته باشید که تعریف نابجا بچه ها را گیج می نماید.

اگر من به فرزندم بگویم که تو فوق العاده هستی، اما او قادر نباشد معجزه کند و شبیه تعریف های من باشد، او یاد می گیرد که دیگر به غرایز خودش اعتماد نکند و همیشه در ذهنش ثبت می گردد که هر تعریف و تمجیدی دروغ محض است.

اینکه به فرزندتان می گویید تو بهترینی، از همه باهوش تر و با استعدادتری، در واقع دارید او را برای روبه رو شدن با عواقب و واقعیات دردناکی آماده می کنید! شما در حال پرورش فردی هستید که با اطمینان فکر می نماید خط خرچنگ قورباغه اش نستعلیق است؛ اما دیر یا زود با حقیقت روبه رو خواهد شد و خواهد فهمید که شبیه هیچ یک از تعریف های شما نیست. در واقع با این کار باعث ایجاد اعتماد به نفس کاذب در بچه ها نخواهید شد.

3. ریسک کردن بی خطر کودک

والدین همیشه سعی دارند که بچه ها خود را از شکست نجات دهند. وقتی کودک شما ریسک های بی خطر و سالمی دارد، جلوی خودتان را بگیرید و سعی کنید عقب بایستید! برای ایجاد اعتماد به نفس در بچه ها، باید به آن ها فرصت دهید تا خودشان انتخاب نمایند و مسئولیت انتخاب هایشان را به عهده بگیرند.

در یک مهمانی دیدم پسر 2 ساله ام یک پارچ عظیم از نوشیدنی را بلند کرد و می خواست در لیوان بریزد. من فقط آنجا ایستاده بودم و نفسم را حبس نموده بودم. به جای اینکه سعی کنم پسرم را نجات دهم، به او فرصت امتحان کردن این کار را دادم. انتها پسرم تمام نوشیدنی را روی زمین ریخت. اما بهترین قسمت ماجرا اینجا بود که پسرم فورا یک پیشخدمت را پیدا کرد، از او دستمالی گرفت و آغاز به پاک کردن جایی که کثیف نموده بود کرد.

بله! پسرک توانسته بود خودش مشکلش را حل نماید درست مثل عظیمترها!

4. دادن قدرت انتخاب به کودک

بهتر است بدانید که وقتی بچه ها انتخاب های متناسب با سن خود انجام می دهند، احساس قدرت بیشتری می نمایند. باید بدانید که بچه های دوساله می توانند در خصوص عواقب تصمیمات خود فکر نمایند. به عنوان مثال بهتر است در فصل زمستان به بچه هایتان اجازه دهید خودشان تصمیم بگیرند که چه نوع لباسی بپوشند. وقتی آن ها تفاوت بین گرما و سرما را می دانند، این تصمیم باید بر عهده آن ها باشد. آنها باید بر احتیاجهای بدن خود آگاهی و کنترل داشته باشند و مسئولیت انتخابشان را بر عهده بگیرند.

5. مشارکت دادن بچه ها در کارها

برای افزایش اعتماد به نفس در بچه ها به آن ها فرصت دهید تا صلاحیت خود را نشان داده و احساس نمایند که مشارکت و یاری کردن آن ها ارزشمند است. به عنوان مثال گاهی از آن ها بخواهید در کارهای خانه مثل آشپزی، چیدن سفره، مرتب کردن تخت ها و … به شما یاری نمایند. حتی وقتی که نوپا هستند!

6. اهمیت دادن به طرز نگاه و رفتار با با کودک

تا به حال فکر نموده اید بچه ها چطور پی به ارزش خود می برند؟ آن ها به دید و نظر دیگران نگاه می نمایند و پی به ارزش خود می برند. در هر جامعه ای مهارت های بچه ها و ارزش آنان، نسبت به دیگران سنجیده می گردد. اما اینکه دوستانش نمره بالاتری از او گرفته اند، دلیل نمی گردد که هوش و یادگیری او را دست کم بگیرید و طوری رفتار کنید که او احساس بی کفایتی بکند؛ شاید کودک شما واقعا کوشش خودش را نموده است؛ اگر می خواهید یک کودک با اعتماد به نفس عظیم کنید، کاری کنید که فرزندتان مطمئن گردد به خاطر خودش، به او اهمیت می دهید، نه به خاطر عملکردش. این کار را به وسیله تماس چشمی، نوازش و توجه به او انجام دهید. انتظار نداشته باشید که کودک شما در ورزش یا موسیقی یا درسش سرآمد باشد؛ فقط به این دلیل که شما قبلا در این زمینه ها پیروز بوده اید! تنها چیزی که کودک شما می تواند در آن سرآمد باشد، خودش بودن است. کودک باید بداند که عشق شما به او، بستگی به تأیید عملکردش ندارد.

هشدار: این وظیفه برای والدینی که در کودکی برای دوست داشته شدن و پذیرفته شدن به وسیله عملکردشان ارزیابی شده اند، خیلی سخت خواهد بود.

7. نظارت نامحسوس بر روابط کودک

افراد مهم زندگی کودک مثل بستگان، مربیان، معلمان، دوستان و … تاثیر زیادی بر شخصیت او می گذارند. مراقب دوستی فرزندتان باشید. اجازه بدهید اول خودش دوستانش را انتخاب کند و بعدا کاملا بر روابطش نظارت داشته باشید. کسانی که اعتماد به نفس کودکتان را پایین می آورند را از اطرافش دور کنید. احساسات کودکتان را در سرانجام بازی با دوستانش آنالیز کنید و ببینید که آرامش دارد یا ناراحت است؟ آیا با بچه های دیگر سازگار است یا نه؟

اگر کودکتان کمی منفعل است، چنانچه با یک کودک با شخصیت قوی دوست گردد، او کودک شما را هم بالا می کشد و شخصیتش را بهبود می بخشد؛ اما گاهی هم بعضی از قوی ترها دوستانشان را پایین می کشند! بهرحال اگر فکر می کنید کودکتان در رابطه های محبت آمیز اش آرامش ندارد و نمی تواند با آن ها کنار بیاید، بهتر است که دخالت کنید.

8. برچسب نزدن به کودک

در خصوص بچه های که بیماری مزمنی دارند، علاوه بر خود بیماری، واکنش خانواده و اطرافیان او مسئله خیلی مهمی خواهد بود. توجه داشته باشید که بچه ها به دنبال یک هویت برای خود می گردند. رفتارها و نگاه های شما به بیماری کودکتان طوری نباشد که کودک همه هویتش را بیماری خود ببیند؛ به عبارتی اسم بیماریش برند و برچسب او نگردد! اگر روزی این برچسب و بیماری را از او بگیرید، در واقع هویت و اعتماد به نفسش را از او خواهید گرفت.

9. بازی کردن با کودک

وقتی با کودک خود بازی می کنید، او چیزهای زیادی خواهد آموخت. اولین پیغامی که کودک می گیرد این است: تو ارزشش رو داشتی که من برات وقت بذارم؛ تو آدم با ارزشی هستی. در هنگام بازی، اجازه دهید که کودکتان بازی را آغاز کند؛ چون فعالیت و بازی که خود کودک انتخاب می نماید، خیلی بیشتر مورد توجه او قرار خواهد گرفت و از طرفی کودک با خود فکر می نماید که پدر (یا مادر) دوست دارد کارهایی را که من انجام می دهم انجام دهد. اگر یک کتاب را بارها و بارها برایش خوانده اید و باز هم می خواهد آن را تعریف کنید، خسته نشوید. خلاقیت به خرج دهید و چیزهای جدیدی به همان داستان یا بازی مورد علاقه اش اضافه کنید.

در حین بازی سعی کنید که همزمان با حضور خودتان، فکر و تمرکزتان هم با کودک باشد، تا او واقعا باور کند که برای شما مهم است و صرفا نمی خواهید زمانی که با او هستید را به عنوان یک کار یا مشغله بگذرانید.

10. تشویق کردن کودک به بیان احساساتش

اگر کودک شما یاد بگیرد که احساساتش را به راحتی بیان کند، اعتماد به نفس بیشتری خواهد داشت. البته این موضوع به این معنی نیست که کودک هر احساسی را باید بروز دهد؛ بلکه باید یاد بگیرد که تعادلی بین کنترل و بیان احساسات خود داشته باشد. در نظر داشته باشید برون ریزی یا کنترل زیاد احساسات، هر دو در عظیمسالی مشکل ساز خواهند بود. کودکی که کنترلی بر احساساتش ندارد، به یک بچه لوس تبدیل خواهد شد، همانطور که با تاکید زیاد والدین مبنی بر کنترل احساساتش، کودک فکر خواهد نمود بروز احساستش پدر و مادرش را نگران می نماید یا احساساتش برای والدینش اهمیتی ندارد؛ در واقع فکر می نماید که خودش برای والدین اهمیتی ندارد! نهایتا سعی کنید به احساسات کودکتان واکنش درستی نشان دهید. او نباید از واکنش شما به احساساتش بترسد.

11. ترغیب کردن کودک به دنبال کردن علایق

یکی دیگر از راه های مطمئن برای افزایش اعتماد به نفس در بچه ها تشویق آن ها به انجام کارهایی است که به آن علاقه نشان می دهند. پس باید اطمینان حاصل کنید که آن کار را تا آخر دنبال می نمایند. مهم نیست چه کاری، هرچیزی که می خواهد باشد؛ از شنا کردن تا آشپزی! نکته مهمی که یاد می گیرند این است که به چیزی که آغاز می نمایند پایبند باشند؛ به این روش بچه ها در نهایت احساس پیروزیت خواهند کرد.

12. رفتار مناسب داشتن در هنگام شکست خوردن کودک

وقتی فرزندتان اعتماد به نفسش به خاطر حذف شدن از تیم زیمناستیک، حفظ نشدن جدول ضرب و … از بین می رود، چه می گویید؟

بیشتر والدین فکر می نمایند که مبارزات و شکست ها به اعتماد به نفس فرزندانشان صدمه می زند، اما در حقیقت این شکست و کوشش ها یک فرصت طلایی برای ساختن اعتماد به نفس در آن هاست. بهتر است از این موضوع غافل نشوید و به فرزندتان فرصت شکست خوردن و دوباره کوشش کردن را بدهید.

13. حمایت و تشویق کردن

برای افزایش اعتماد به نفس در بچه های که در سن رشد هستند، استعدادهای او را تشویق کنید. اگر به کاری علاقه دارد و آن را به خوبی انجام می دهد، یا از انجام دادن کاری لذت می برد، تشویق و حمایت از او برای انجام این کارها منجر می گردد که کودک اعتماد به نفس بیشتری به دست آورد و کوشش بیشتری بکند حتی در سایر زمینه ها.

مثلا اگر کودکتان به فوتبال علاقه زیادی دارد، اما به درس علاقه چندانی نشان نمی دهد، چنانچه شما از علاقه او حمایت کنید و همراهش باشید و همزمان او را به درس خواندن هم ترغیب کنید، با پیروز شدن او در فوتبال، اعتماد به نفسش زیاد می گردد و به تدریج شرایط درسی کودک هم بهنر خواهد شد.

14. همیشه عشق ورزیدن به کودک

به کودک خود بفهمانید که شما او را دوست دارید، حتی وقتی که شکست بخورد یا تصمیمات بدی بگیرد. اگر تنها چیزی که در خصوص آن صحبت می کنید عملکرد فرزندتان است، کودکتان فکر خواهد نمود که شما فقط او را به خاطر نمره خوبی که گرفته یا اینکه سرگروه یا کاپیتان تیم شده است دوست دارید.

15. نظارت بر سقف انتظارت کودک

اگر از فرزند خود در برابر انتظارات و اهداف واهی محافظت نکنید، او احساس عدم صلاحیت و بی کفایتی خواهد نمود و نهایتا اعتماد به نفس او کم می گردد.

16. تعریف کردن از کودک در جای مناسب

با وجود اینکه غالبا تعریف و تمجید مورد سوء استفاده قرار می گیرد، اما اگر تعریف و تشویق یک حالت خاص و اکتسابی داشته باشد، می تواند عاملی سازنده و ارزشمند برای افزایش اعتماد به نفس کودک باشد.

از دانش آموزان گروه کُر خواستم که یک فایل از تعریف و تمجیدهایی که کسب نموده اند تهیه نمایند و آن را پر نموده و نگه دارند. هربار که اسم خود را در یک برنامه یا روزنامه ای دیدند یا تقدیر نامه ای دریافت کردند، آن را داخل آن فایل قرار دهند. زمان هایی که بچه ها روز بدی داشتند، سراغ آن فایل می رفتند و آن را مرور می کردند؛ همه تعریف ها و کار های درستی که قبلا انجام داده بودند را می دیدند و این کار باعث می شد احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند.

به نقل از یک معلم موسیقی

به خاطر داشته باشید که کمی تعریف غیرمستقیم، می تواند شگفتی آفرین باشد. به عنوان پدر و مادر سعی کنید کمی خلاق تر عمل کنید. به صورت غیر مستقیم طوری که بچه ها تعریف کردن شما از خودشان را بشنوند، سعی کنید از آن ها تعریف کنید. مثلا پیش دوست خود بگویید که معلم دخترم گفته است که او خیلی مهربان است. از آنجا که آن ها گوش وایستاده اند و غیر مستقیم حرف شما را شنیده اند، مطمئن می شوند که منظور شما دقیقا این است و قصدتان این نیست که در او احساس خوبی ایجاد کنید.

در نهایت توجه داشته باشید که موارد زیر نیز در افزایش اعتماد به نفس کودک شما موثر خواهد بود.

• کودک باید احساس خاص بودن کند

این خیلی مهم است که با یاری دریافت از راه های افزایش خودباوری، به فرزندانتان یاری کنید استعدادها و خصوصیات منحصر به فرد خود را کشف نمایند و نقاط قوت خود رابشناسند؛ اما به آن ها این نکته را هم یاد بدهید که خاص بودن به معنای برتر بودن نسبت به بقیه نیست.

به فرزندان خود بیاموزید که برای رسیدن به یک هدف، کوشش نموده و به پیروزیت های خود افتخار نمایند. فرصت پیروزیت را در اختیار آن ها قرار دهید.

• کودک باید پیوسته کوشش کند

فرزندان خود را تشویق کنید که کارها را به روش خودشان انجام دهند، با چالش ها روبه رو شوند و ریسک های لازم را انجام دهند.

کلام آخر

پایه و اساس اعتماد به نفس هر شخصی در دوران کودکی شکل می گیرد. محیطی که کودک در آن رشد می نماید، والدینش، دوستانش و … همگی نقش زیادی در شخصیت کودک و میزان اعتماد به نفسش دارند. از این رو والدین برای تربیت یک کودک با اعتماد به نفس، باید دقت زیادی به خرج دهند. چه بسا عملکرد نامناسب پدر و مادر در نحوه برخورد با فرزندان هم موجب تنزل اعتماد به نفس آن ها می گردد.

همانطور که در این مطلب به آن اشاره شد، راه های زیادی برای افزایش اعتماد به نفس کودک وجود دارد؛ از جمله بازی با کودک، یاری خواستن از آن ها در انجام کارهای منزل، دادن فرصت انتخاب و ریسک کردن به کودک، برچسب نزدن به آن ها و … .

در سرانجام پیشنهاد می گردد مطلب مربوط به دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودک و راه های پیشگیری از آن را نیز در انگیزه بخوانید. همچنین نظرات و تجربیات خود را با ما و سایر مخاطبان در میان بگذارید.