آژیر خطر برای تخت جمشید - مجله توسعه دهنده

به گزارش خبرنگاران، روزنامه همشهری نوشت: فاجعه خشکسالی و بی آبی کشور را بیش از پیش جدی بگیریم. این هشدار جدی را پایگاه میراث جهانی تخت جمشید - پرسپولیس روز 14 فروردین ماه با انتشار تصویری قدیمی از دشت های سرسبز منتهی به محوطه باستانی تخت جمشید منتشر کرد.

اگر چه جزئیات بیشتری از دلیل انتشار چنین هشداری از سوی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید منتشر نشده اما ناگفته پیداست که شرایط فرونشست های تخت جمشید بحرانی تر از گذشته شده و با دو سال کم بارشی پی درپی در استان فارس و تعداد 70 هزار چاه مجاز و غیر مجاز در حاشیه محوطه باستانی تخت جمشید که سفره های آب زیرزمینی را برای کشت برنج در دشت های منتهی به تخت جمشید تخلیه می کنند، هشدار پایگاه میراث جهانی تخت جمشید حتی با خودداری از ذکر جزئیات بیشتر از تأثیر خشکسالی و فرونشست بر این محوطه باستانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو نیاز به توضیح بیشتر نداشته است.

پیگیری های همشهری از شرایط بحران آب در اطراف تخت جمشید معین کرد که امسال نیز با توجه به کاهش شدید بارندگی در استان فارس، سد درودزن در چند کیلومتری تخت جمشید که با ظرفیت آبگیری 970 میلیون متر مکعب برای آبیاری 40 هزار هکتار زمین کشاورزی احداث شد و اکنون مجبور به سیراب کردن 120 هزار هکتار زمین کشاورزی شده است، حالا کمتر از یک سوم ظرفیت خود ذخیره آب دارد.

سد درودزن مجبور است 90 درصد آب شرب شهرستان مرودشت و 30 درصد آب شرب شیراز را هم تامین کند که حالا با کاهش ذخیره آبی سد اعلام شده است که امسال آب سد درودزن تنها برای مصرف آب شرب تخصیص خواهد یافت. ناظران میراث فرهنگی معتقدند این خبر برای تخت جمشید بسیار خبر تلخی است چون هزاران هکتار از زمین های اطراف تخت جمشید به کشت آب بر برنج اختصاص یافته و هم اکنون زمین های وسیعی در انحصار کشت برنج است. بنابراین چاه های مجاز و غیر مجاز بیشتری در اطراف تخت جمشید سر باز می کنند و با بلعیدن سفره های آب زیرزمینی برای سیراب کردن شالیزارهای برنج، پیشروی فرونشست به تخت جمشید، نقش رستم و نقش رجب را افزایش می دهند.

هم اکنون 30 هزار چاه مجاز و 40 هزار چاه غیر مجاز در اطراف تخت جمشید و محوطه های باستانی پیرامونی آن شناسایی شده است که برداشت آب از آنها فروریختن محوطه های باستانی ثبت جهانی شده متعلق به دوره هخامنشی ایران را در دشت مرودشت شدت می بخشد.

ناظران منابع آب به همشهری خبر داده اند که عمق برخی چاه های حفرشده در اطراف تخت جمشید به حدود 700 متر در برخی نقاط رسیده است. معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست، پیش تر و هنگامی که رئیس جمهوری قبل به تخت جمشید سفر کرده بود، به خبرنگاران گفته بود که 85درصد منابع آب زیرزمینی استان فارس خشکیده است و همان اتفاقی که برای دریاچه ارومیه افتاده است، در مورد منابع آب زیرزمینی استان فارس رخ داده است.

فاصله سد درودزن تا تخت جمشید حدود 50 کیلومتر است، رودخانه کر نیز خشک شده و حتی سد سیوند که آبگیری آن در دوره های گذشته به دلیل تهدید آرامگاه کورش بسیار خبرساز شده بود، امروز به طور کامل خشکیده است و آب در بساط ندارد.

شرایط منابع آبی در اطراف محوطه میراث جهانی تخت جمشید بسیار بحرانی است. با این حال کشاورزان در دشت مرودشت به شدت به کشت برنج روی آورده اند و این محصول آب بر و ناهمخوان با اقلیم فارس چنان درآمدزاست که کشاورزان حاضر هستند برای کشت برنج روزانه تا یک میلیون تومان دستمزد کارگر بپردازند؛ غافل از آن که بلعیدن منابع آب زیرزمینی در دشت مرودشت چه خساراتی بر میراث جهانی تخت جمشید وارد کرده است.

چندی پیش انتشار خبر رسیدن شکاف های ایجاد شده در تخت جمشید به دلیل فرونشست زمین و به 100 متری صفه تخت جمشید، مسئولان پایگاه میراث جهانی پارسه و پاسارگاد را با این استدلال که فرونشست های تخت جمشید به دلیل آن که این محوطه بر یک بستر سنگی بنا شده است و تأثیری بر این میراث جهانی ندارد، به صرافت انداخت تا شکاف های ایجادشده را با خاک و شن و نخاله پر کنند؛ اقدامی که به گفته کارشناسان زمین شناسی بی فایده و بدون تأثیر بود.

عبدالمجید اسدی، یک استاد زمین شناسی، پیش تر گفته بود که بر اساس مطالعات خود استدلال پایگاه میراث جهانی تخت جمشید را قبول ندارد، چون شکاف ها فشار بیشتری به دامنه کوه وارد می کنند و باعث آسیب به سازه های تخت جمشید می شوند.

عزت الله رئیسی اردکانی، استاد زمین شناسی دانشگاه شیراز، از یک دهه قبل شرایط فرونشست های تخت جمشید را رصد کرده است و حتی طرحی برای همکاری سازمان زمین شناسی با پایگاه میراث جهانی تخت جمشید را با هدف بررسی شرایط فرونشست تخت جمشید ارائه کرد که تا به امروز به نتیجه نرسیده است.

او به همشهری می گوید: فرونشست تخت جمشید بسیار وسیع است و در نقش رستم نیز موجب شده تأثیر آن در 20 سانتی متر از دیواره های نقش رستم مشاهده شود. شکاف های متعدد نیز در تخت جمشید ایجاد شده است. دلیل اصلی هم پایین رفتن سطح سفره های آب زیرزمینی در منطقه است.

او می گوید: این استدلال که تخت جمشید در بستر سنگی احداث شده و فرونشست ها تأثیری بر آن ندارد، کاملا اشتباه است. شرق تخت جمشید و صفه آن بر یک بستر آبرفتی احداث شده اند که فرونشست ها می تواند تأثیر مستقیم بر آنها بگذارد

او با اشاره به وجود یک شکاف 200متری در تخت جمشید می گوید: این شکاف بر بستر آبرفتی تخت جمشید ایجاد شده که حتی می تواند بستر آهکی تخت جمشید را نیز به دلیل جابه جایی بستر آبرفتی تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین بستر سنگی تخت جمشید نیز در خطر است.