حفاظت از تپه های تاریخی نیازمند ارتقای آگاهی عمومی است - مجله توسعه دهنده

قضیه چیست؟

آذربایجان غربی از استانهای کهن و با سابقه تاریخی زیاد در کشور بشمار می رود که جای جای آن، یادگاری به جای مانده از دوران مختلف کهن است که بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی برای دیدن آنها، هزاران کیلومتر راه طی می نمایند.

از جمله این آثار کهن، تپه های تاریخی است که با ایستادگی بی نظیرشان، عمق تاریخ این سرزمین را به رخ جهانیان می کشد.

هر لایه این تپه ها، زبان گویای تاریخ پرفراز و نشیب این دیار بوده که موجب حیرت محققان و پژوهشگران خارجی و داخلی شده و تحیر جهانیان را برانگیخته است.

قدمت بعضی از این میراث کهن به بیش از هشت هزار سال می رسد که نمونه شاخص آن تپه تاریخی حسنلو بوده که قدمتی بیش از هشت هزار سال دارد.

بیشتر بخوانیدتپه باستانی حسنلو | گنجینه ای از تمدن 6 هزار ساله ایران

قبل از انقلاب اسلامی و از سال 1334 تا 1355 هجری شمسی به سرپرستی پروفسور دایسون از دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا کاوشهای باستان شناسی در تپه تاریخی حسنلو صورت گرفت و پس از این کاوشها 35 جلد کتاب درخصوص این کاوش ها و هزاران مقاله و انتها نامه منتشر شد.

این مجموعه تاریخی از سال 1382 شمسی جهت انجام مطالعات علمی و فنی تبدیل به پایگاه ملی شد و هم اکنون در لیست موقت ثبت جهانی قرار گرفته است.

همچنین تپه اهرنجان با 9 هزار سال قدمت در دشت سلماس که به آن در زبان محلی کول تپه سی یا تپه خاکستری گفته می گردد، جز نخستین سکونتگاه های بشری در ایران بشمار می رود.

از تپه تاریخی اهرنجان که بگذریم، تپه قلایچی در روستای قلایچی و 12 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بوکان از دیگر تپه های تاریخی استان است که برای نخستین بار در سال 1363 شمسی کاوشهای باستان شناسی در این تپه صورت گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن نمایان شد.

این تپه باستانی براساس آثار و کتیبه های موجود، مرکز حکومت ماناها بوده و با دولت اورارتو در شمال غرب و آشور در غرب ایران زمین معاصر بوده است.

گوگ تپه در 6 کیلومتری جنوب شرق ارومیه در دره ای به همین نام واقع شده و یکی از آثار بدست آمده از این تپه صفحه مفرغی منقش به تصویر ˈگیلگمش پهلوان حماسی بابل بوده که در آن نقش گیلگمش میان دایره ای دو گاو وحشی را در دست گرفته است. این اثر ارزشمند تاریخی به سده هشتم قبل از میلاد تعلق دارد.

علاوه براین تپه حاجی فیروز، تپه دالما، هفتوان سلماس، پیزدلی، دین خواه، کردلر و صدها تپه تاریخی دیگر حکایت های بیشماری از تمدن این استان داشته و همچنان بر تارک این دیار می درخشند.

ولی این تپه های باستانی و به عبارتی تاریخ گویای دیار رنگین کمان اقوام و ادیان برای جاودانه ماندن و درامان ماندن از گزند هر صدمه و آسیبی نیازمند و تشنه حمایت مردم این سرزمین هستند، چرا که بی تفاوتی آنان، آسیب های جبران ناپذیری براین میراث کهن وارد نموده و در دراز مدت یا کوتاه مدت دیگر اثری از آنها باقی نخواهد ماند.

به گفته کارشناسان، محققان، پژوهشگران و باستان شناسان میراث فرهنگی و گردشگری پراکندگی تپه های باستانی موجود در استان و تعداد بیشتر آنها می طلبد تا برای حمایت ازآنها مردم وارد میدان شده و خود به حراست از میراث خود بپردازند.

آنها براین اعتقاد هستند که افزایش دانش و مطلعی مردم و شناخت دقیق از آثار تاریخی، آنها را ملزم می سازد که آثار تاریخی از جمله تپه های باستانی را ثروت و سرمایه خود دانسته و اجازه سو استفاده به سودجویان ندهند.

محققان استفاده از قدرت رسانه ای و معرفی شایسته و موثر آثار تاریخی را از جمله عوامل مهم دیگر برای صیانت از داشته های تاریخی عنوان می نمایند آنها براین باورند باید به مردم فهمانده شوند آثار تاریخی ثروت آنهاست و باید از آن حفاظت نمایند.

ثروت عمومی تپه های باستانی

محقق و پژوهشگر ارومیه ای پیرامون حفاظت از تپه های تاریخی نیازمند ارتقای مطلعی عمومی است، گفت: باید به مردم این فکر القا گردد که آثار تاریخی از جمله تپه های باستانی جزو دارایی و ثروت آنها محسوب می گردد که باید به آن افتخار نمایند.

عیسی عزیزنژاد با بیان اینکه مردم هر روستا و منطقه می توانند حامی آثار تاریخی منطقه خود باشند، اضافه نمود: با توجه به پراکندگی و قرار دریافت تپه های باستانی در مناطق صعب العبور، لازم است جوامع محلی وارد میدان شده و همگام با میراث فرهنگی حرکت نموده و به صیانت از تپه های باستانی بپردازند.

وی اضافه نمود: باید این مهم به مردم مناطق و روستاهای دارای تپه های تاریخی و آثار تاریخی القا گردد که تپه های باستانی ثروت منطقه خودشان است و باید از این ثروتشان حفاظت نموده و اجازه ندهند که افراد غریبه به منطقه شان وارد شده و سو استفاده نمایند.

این پژوهشگر بیان نمود: در سال های اخیر گسترش شبکه های مجازی و ارتباطات تلفنی و گرم شدن بازار مباحث زیرخاکی، سودجویان را به وسوسه انداخته بنابراین در چنین فضایی مردم برای جلوگیری از دسترسی دلالان و سودجویان به تپه های باستانی و سایر آثار تاریخی نقش موثری می توانند ایفا نمایند.

شروع حفاظت آثار تاریخی از مدارس

مدیر پایگاه ملی تپه تاریخی حسنلو نیز گفت: صیانت از آثار تاریخی باید توسط آموزش و پرورش و از مدارس شروع گردد؛ دانش آموزان مهمترین و تاثیرگذارترین قشری هستند که شناساندن و معرفی آثار تاریخی از جمله تپه های باستانی و ارزش آنها به این قشر می تواند نتیجه مثبتی به بار بیاورد.

حسن شیری اضافه نمود: دانش آموزان وقتی ارزش آثار تاریخی را می فهمند و یاد می گیرند که تپه های باستانی و آثار تاریخی جز هویت و ثروت آنان است، بدون تردید این مهم را حتی به خانواده ها و والدین خود نیز انتقال داده و سفیران شایسته ای برای تبلیغ صندلی آثار تاریخی استان می شوند.

وی به جای خالی کتاب های آثار تاریخی و میراث فرهنگی در مدارس اشاره نمود و گفت: این کتابها باید بین کتب درسی دانش آموزان قرار گرفته و به معرفی جاذبه های تاریخی و طبیعی استان پرداخته و پیوندی عمیق بین ذهن دانش آموز و داشته های تاریخی ببندند.

وی ادامه داد: دانش آموزان بهتر از سایر گروه های سنی می توانند بحث صیانت از آثار تاریخی را درک نموده و بدان عمل نمایند؛ این نسل بعد از چندسال تبدیل به نسل کاری می گردد بنابراین مطلع سازی آنها نتیجه ارزشمندی به دنبال خواهد داشت.

مدیر پایگاه ملی تپه تاریخی حسنلو ادامه داد: با توجه به اینکه بیشتر آثار تاریخی در مناطق دور افتاده قرار گرفته اند، اهالی بومی و محلی بهترین گزینه جهت صیانت از آنها هستند.

شیری به نقش رسانه ها در معرفی و صیانت آثار تاریخی اشاره نمود و گفت: رسانه ها اعم از رادیو و تلویزیون با به تصویر کشیدن آثار تاریخی و معرفی آنها ارتباطی عمیق بین مخاطب و آثار تاریخی برقرار نموده و ارزش این میراث کهن را به مردم تبیین نمایند که در این صورت است که آثار تاریخی و مهمتر از همه تپه های تاریخی از گزند سودجویان درامان خواهد ماند.

وی ادامه داد: میراث فرهنگی و گردشگری استان درسال های اخیر اقدام به راه اندازی انجمن های مردم نهاد و همیاران میراث در راستای حمایت و صیانت از آثار تاریخی نموده که توجه و مطلعی بیشتر مردم می تواند به این اقدام شتاب بیشتری ببخشد.

مطلع سازی مردم؛ رمز ماندگاری تپه های باستانی

باستان شناس ارومیه ای گفت: مطلع سازی و مطلعی بخشی به مردم و شناساندن هویت تاریخی استان به آنها مهمترین عاملی است که می تواند جاودانگی آثار تاریخی را رقم بزند.

بهروز خان محمدی گفت: اگر مردم ارزش اثر تاریخی اعم از تپه تاریخی و آثار دیگر را بدانند، برای حفظ آن کوشش خواهند کرد.

وی تاکید نمود: رسانه ها، دانشگاه ها و مدارس در زمینه صیانت از داشته های تاریخی باید به میدان بیایند؛ رسانه ها با اطلاع رسانی و مدارس و دانشگاه ها با آموزش های خود می توانند گام موثری در حمایت از آثار تاریخی بردارند.

باستان شناس ارومیه ای با بیان اینکه اگر ما فرهنگ سازی نکنیم، زمینه برای فعالیت افراد سودجو فراهم خواهد شد، گفت: برای صیانت از آثار تاریخی به ویژه تپه های باستانی باید مردم در کنار میراث فرهنگی قرار بگیرند.

خان محمدی ادامه داد: بعضی از محوطه های تاریخی که 70 سال قبل تپه باستانی بودند، امروز نشانه ای از آنها نمانده که برای جلوگیری از تکرار چنین اتفاقاتی وارد میدان شدن مردم ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

وی اضافه نمود: آثار تاریخی درحقیقت شناسنامه یک ملت است بنابراین، حفاظت از این شناسنامه به عهده تمام مردم است.

منبع: همگردی