چالش مصرف داروهای گیاهی در بچه ها - مجله توسعه دهنده

این جایگزینی اگر از راستا درست و استاندارد صورت گیرد، می تواند به بهره مندی از ترکیبات طبیعی و گیاهی مؤثر منتهی شود. اما نکته منفی این ماجرا وقتی اتفاق می افتد که تجویز این ترکیبات دارویی بدون توجه به معتبربودن محل تهیه این داروها و هم در نظر نگرفتن سن و شرایط فیزیکی بیمار صورت گیرد.

همین مسأله تیتر یکی از خبرهای هفته گذشته مبنی بر هشدار نسبت به مصرف خودسرانه داروهای گیاهی در بچه ها زیر یک سال بود.

متأسفانه بسیاری از اوقات خانواده ها خود را مجاز می دانند از درمان های رایج گیاهی برای رفع عوارضی مثل اسهال، نفخ و یبوست در سنین بزرگسالی برای کودک هم استفاده کنند در حالی که استفاده از این داروها تا سن زیر دو سال نه تنها برای بچه ها مجاز نیست بلکه چنین اشتباهی ممکن است به قیمت جان آنان تمام شود. این موضوع سبب شد با دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص عفونی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت وگو کنیم.

آیا مصرف هر نوع داروى گیاهى را براى بچه ها، حتى براى بیمارى هاى کم عارضه اى مثل سرماخوردگی، سرفه و حساسیت توصیه مى کنید؟

داروهای گیاهی از قدیم در درمان بیماری ها استفاده می شد و قبل از تهیه داروهای شیمیایی کاربردهای وسیع درمانی داشته است. با پیشرفت فناوری، شرایط درمان و دارو بسیار تغییر کرد و مصرف داروهای گیاهی تا حد زیادی کنار گذاشته شد اما با گذشت زمان گیاهان دارویی دوباره جای خود را باز کرده اند و اکنون رشته های طب سنتی و داروهای گیاهی در دانشگاه ها تدریس می شود.

در حال حاضر شربت ها، قطره ها و داروهای موضعی فراوانی در بازار داروها وجود دارد و به تایید وزارت بهداشت هم رسیده است. در مواردی به جای داروهایی مانند دیفن هیدرامین می توان از داروهایی مانند پروسپان و توسیان و... استفاده کرد. ولی مصرف این داروها در سنین پایین ممکن است مشکل ساز باشد و پزشکان در مورد تجویز هر نوع دارویی در سن زیر شش ماهگی احتیاط می کنند. در سنین بالاتر برحسب نوع مشکل می توان از داروهای گیاهی استاندارد که به صورت صنعتی تهیه شده است استفاده کرد.

میزان و زمان مصرف داروهاى گیاهى در بچه ها با بزرگسالان چه تفاوت هایى دارد؟

مصرف داروها در بچه ها برخلاف بزرگسالان براساس وزن و سن تغییر می کند و از سوی پزشک متخصص اطفال محاسبه می شود. این امر در بزرگسالان کمتر کاربرد دارد و در مواردی مانند نارسایی کلیه و کبد میزان دارو برحسب شرایط بیمار معین می شود. داروهای گیاهی از نظر میزان مواد مؤثر درونشان استاندارد نیستند و تجویز آنها در حجم زیاد یا در سنین پایین یا همراه با مصرف سایر داروهای گیاهی باید کاملا حساب شده باشد. به همین دلیل، تجویز داروهای گیاهی در بچه ها احتمال خطر بیشتری نسبت به بزرگسالان خواهد داشت.

داروهاى گیاهى معتبر و قابل توصیه را باید از چه مکان ها و در چه مواردى تهیه و استفاده کنیم؟

بسیاری از داروهای گیاهی در حال حاضر در فارماکوپه دارویی (کتاب دستورات دارویی) ما جا افتاده اند، به صورت وسیع از سوی پزشکان متخصص اطفال توصیه می شوند، شرکت های مختلف دارویی آنها را ارائه می کنند و در بسیاری از موارد مورد استقبال پدر و مادرها قرار می گیرند. البته باید دانست این داروها جای داروهای اصلی را که پزشک با دوز کافی تجویز می کند، نمی گیرد. برای مثال نمی توان از شربت گیاهی به جای آنتی بیوتیک در درمان سینوزیت استفاده کرد. از طرف دیگر داروهایی که در عطاری ها فروخته می شود ممکن است ناخالصی یا آلودگی داشته باشد و در مورد بچه ها نمی توان به آنها اعتماد کرد. داروهای قابل استفاده در بچه ها همان فرآورده های گیاهی هستند که به صورت صنعتی تهیه شده و به صورت استاندارد از نظر دوز و داروی مؤثره در واحد حجم کنترل شده اند.

در صورت تایید مصرف برخى داروهاى گیاهى، شرایط نگهدارى و مصرف این داروها چگونه است؟

شرایط نگهداری داروها برحسب نوع آنها و ترکیب دارویی و حالت داروست که به صورت ضماد، قرص، شربت، تنتور (عصاره گیاهی غلیظی است که با خیساندن پوست، توت، برگ خشک یا تازه یا ریشه های یک یا چند گیاه در الکل یا سرکه ساخته می شود)، روغن و... در بازار وجود دارد و نمی توان یک قانون کلی برای همه آنها در نظر گرفت. بهتر است این داروها دور از نور خورشید و گرمای زیاد باشند و در صورت لزوم لازم است در یخچال نگهداری شوند.

عوارض خطرناک استفاده از داروهاى گیاهى در بچه ها چیست؟

در بچه ها با توجه به این که دوز داروها باید محاسبه شود مصرف زیاد داروهای گیاهی خطرناک است. از طرف دیگر ترکیباتی که به صورت ریشه، برگ، ساقه و... هستند ممکن است با میکروب ها و ویروس های بیماری زا آلوده باشند و کودک را بیمار کنند. در ضمنً نمی توان از این داروها به جای داروهایی که پزشک تجویز کرده است استفاده کرد. لازم است مصرف هر داروی گیاهی به اطلاع پزشک رسانده شود. مصرف همزمان داروهای شیمیایی و گیاهی هم ممکن است مشکل آفرین باشد.

با مشاهده چه علائمى پس از مصرف داروها باید کودک را به مراکز درمانى منتقل کرد؟

در صورت مشاهده خواب آلودگی، ضایعات جلدی، استفراغ، بی قراری شدید، تب، اسهال، دردهای شدید عضلانی، رنگ پریدگی، ناتوانی در بلع و حرکت اندام ها، عدم پاسخ به محرک های محیطی، تشنج، دفع مدفوع و ادرار خونی، کبودی اندام ها، تنگی نفس، سرفه زیاد، دل درد و سردرد و سایر مواردی که قبلا در کودک مشاهده نمی شده است باید به پزشک مراجعه کرد.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه خبرنگاران