نوروز در ترکیه و آیین آشتی - مجله توسعه دهنده

دلیل تکریم و عظیمداشت نوروز در جوامع مختلف نیز متفاوت است، بعضی نوروز را به عنوان روز آفرینش زمین، بعضی به عنوان گام گذاشتن حضرت نوح پیامبر بر روی زمین، بعضی روز آفرینش انسان، بعضی به آن را روزی که روز و شب مساوی هستند و بعضی هم نوروز را روزی که مژده آمدن بهار را می دهد، گرامی می دارند.

در دوران امپراتوری عثمانی نوروز با مراسم و عادات متفاوتی گرامی داشته می شد. به گفته منابع تاریخی در کاخ امیران عثمانی در نوروز معجون هایی به نام نوروزیه با 40 ادویه مختلف تهیه و در بین مردم پخش می شد . در بعضی سالها نیز شیرینی هایی به رنگ قرمز که بر روی آنها پودر طلا پاشیده می شد تهیه می شد.

با فروپاشی امپراتوری عثمانی و تاسیس جمهوری ترکیه، عید نوروز نیز به دلایل مختلف سیاسی اهمیت سابق خود را از دست داد, ولی در جای جای ترکیه به خصوص مناطق کردنشین و در شهرهایی که نمودها در آنجاها ساکن شده بودند مردم با برپایی جشن این سنت دیرینه را ادامه دادند.

تا اوایل دهه 1990 میلادی عید نوروز به عنوان سمبل مقاومت منفی نمودهای ترکیه شناخته می شد به همین علت همه ساله در عید نوروز مناطق کرد نشین شاهد تظاهرات اعتراض آمیز و درگیری بین نیروهای دولتی و مخالفین کرد بود و این مساله در طول سالها به صورت یک معضل جدی برای دولت آنکارا درآمده بود.

دولت نیز در آن سالها قبل از نوروز ممنوعیت هایی را در مناطق مختلف اعلام می کرد و تا سالها ناظرانی از اتحادیه اروپا برای نظارت بر مداخله نیروهای دولتی به افرادی که نورروز را جشن می گرفتند به مناطق کردنشین در روز نوروز اعزام می شد.

در آن سالها حزب کارگران کرد ترکیه (پ.ک.ک) که در مناطق کردنشین قدرت داشت با بهانه کردن عید نوروز و به منظور رو در رو قرار دادن نمودهای ترکیه با دولت، به برگزاری تظاهرات های خشونت بار در مناطق کردنشین دست می زد و نوروز بیش از اینکه به عنوان یک عید مطرح باشد صحنه صف آرایی مخالفین کرد با دولت مرکزی بود.

به همین علت در بعضی سال ها، چند روز مانده به اول فروردین این مناطق چهره جنگی به خود می گرفت و حتی در بعضی سال های نه چندان دور در روز عید نوروز دهها نفر در تظاهرات های مختلف کشته و یا زخمی می شدند.

همزمان با فروپاشی شوروی در اوایل دهه 1990 میلادی و تشکیل دولتهای ترک زبان در آسیای میانه و قفقاز که نوروز را به عنوان عید جشن می گیرند، دولت آنکارا نیز سعی در بهره برداری از این مساله برای نزدیکی به کشورهای ترک زبان کرد.

در سال 1994 میلادی برای اولین بار مقامات عالی رتبه ترکیه در یک مراسم ویژه عید نوروز در پایتخت این کشور شرکت و به نوعی با این آیین آشتی کردند.

به همین دلیل، وزارت آموزش و پرورش ترکیه در اواسط ژانویه سال 2005 میلادی طی بخشنامه ای به مراکز آموزشی این کشور، خواستار برگزاری آئین های ویژه عید نوروز به عنوان عید رسمی شد. با قبول این مساله عید نوروز به عنوان عید ملی این کشور پذیرفته و به مراکز آموزشی ابلاغ شد که در روز 21 ماه مارس (اول فروردین) آئین های فرهنگی و هنری برای عظیمداشت این عید برگزار گردد.

پس از پذیرفته شدن نوروز به عنوان یک آیین فرهنگی و استقبال مقامات و نیز نهادها و سازمان های ترکیه از این مساله، به موازات برگزاری آیین های مربوط به عید نوروز در شهرهای جنوب شرقی ترکیه، مانند دیاربکر، شانلی اورفا، ماراش و مرسین و در مناطق شرق این کشور مانند آغری، ایغدیر، قارص و آرداهان، آیین های مربوط به این روز باستانی به صورت باشکوهی در دیگر شهرهای عظیم ترکیه همانند استانبول، آنکارا، ازمیر، آدانا و دیگر شهرها برگزار گردید و حتی در مراسم برگزاری نوروز مسوولین دولتی نیز شرکت می نمایند.

نواختن پر سر و صدای سورنا، دهل و پایکوبی و پایکوبی به دور آتش های برافروخته از نمادهای این مراسم است.

نوروز در ادوار تاریخی مختلف به شکلهای مختلف گرامی داشته شده است و منطبق با متون تاریخی در منطقه مرسین -سیلیفکه در جنوب غرب ترکیه ترکمن های ساکن این مناطق در روز نوروز به ییلاق ها می رفتند و ساکنین ییلاق ها نیز مسافرین را پذیرایی می کردند. مسافرین در ییلاق با گگرددن آتش آمدن خود را اعلام نموده و ساکنین ییلاق نیز با گگرددن متقابل آتش مقدم آنان را گرامی می داشتند . در ییلاق ها هر شخصی که بیش از 20 گوسفند داشت برای میهمانان خود یک قربانی می کرد و گوشت قربانی را با مشارکت میهمانان خود طبخ می کرد.

در شهر آغری در شب 21 مارس جوانان نیت نموده و بعد اقدام به فال گوش و گوش کردن حرف دیگران نموده و با حرف های رد و بدل شده سعی در درک اینکه نیت شان برآورده می گردد یا خیر، می نمایند.

در منطقه گیره سون نوروز به عنوان مارت بوزومو گرامی داشته می گردد و در این روز از آب های جاری مناطق همجوار نمونه هایی جمع می گردد و بر روی حیوانات ریخته می گردد و اعتقاد دارند که این کار موجب خیر و برکت در آن سال خواهد شد.

در شهر ادرنه حصیرهای قدیمی در روز نوروز به آتش داده می گردد و از روی حصیرها می پرند و برای خود و نزدیکانشان طلب سلامتی می نمایند.

در غازی آنتپ در جنوب ترکیه از نوروز به عنوان سلطان نوروز یاد می گردد . مردم در این منطقه می گویند که نوروز یک دختر زیبا بوده که شب 21 مارس اقدام به مهاجرت به سمت شرق می نماید، طبق بعضی افسانه ها در این منطقه نوروز یک درویش است که شب 21 مارس به شکل پرنده اقدام به پرواز می نماید.

در بعضی روستاهای مالاتیا نوروز به عنوان عید انتها زمستان جشن گرفته می گردد.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد چهارم اسفند 1388 با تصویب قطعنامه ای روز 21 مارس برابر با یکم فروردین را به تصویب رساند و در تقویم خود جای داد.

با این پذیرش و نیز قبول پرونده نوروز در یونسکو که ترکیه نیز یکی از تهیه نمایندگان این پرونده بود، این عید باستانی سالهاست که صندلی شایسته خود را در ترکیه بدست آورده است . هر چند سال جاری با وجود ممنوعیت های کرونایی احتمال برگزاری مراسم مختلف منتفی است ولی مطمئنا در سالهای آینده این عید باستانی صندلی خود را بیش از پیش در ترکیه مستحکم تر خواهد نمود.،ایرنا