معجزه احیای قلبی در کمتر از 5 دقیقه - مجله توسعه دهنده

در شرایطی که همزمان با جو اندوهناک جمع تماشاگران حاضر در ورزشگاه، همه علاقه مندان به فوتبال در سراسر دنیا با نگرانی به صفحه تلویزیون چشم دوخته بودند تا ببینند سرنوشت اریکسن چه می گردد، دیدیم که عملیات امدادرسانی از سوی تیم پزشکی با نظم و سرعت و طبق آموزش های قبلی با هماهنگی همه اعضای تیم فوتبال، مربیان و داوران به خوبی پیش رفت تا ظرف 3 تا 4 دقیقه احیای قلبی و نجات جان این بازیکن مشهور فوتبال در کنج زمین با موفقیت انجام گردد. بی تردید آنچه جان اریکسن را از مرگ حتمی نجات داد همین اقدامات هماهنگ و بی درنگ اولیه بود که باعث شد تنفس ستاره تیم فوتبال دانمارک، قطع نگردد و زنده بماند.

حالا به این سه جمله دقت کنید: بیشتر موارد ایست قلبی در منزل اتفاق می افتد. هر ماه یک ورزشکار حرفه ای در پی ایست قلبی فوت می نماید. هر یک دقیقه تاخیر در احیا از سوی هر یک از ما ، باعث 10 درصد کاهش احتمال زنده ماندن فرد مصدوم می گردد.

اینها را در کنار اتفاق اتفاق افتاده برای کریستین اریکسن در زمین فوتبال بهانه کردیم تا با دکتر على دباغ، فوق تخصص بیهوشى قلب و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتى در باره اهمیت امدادرسانی و احیای اولیه قلبی در 4 تا 5 دقیقه طلایی پس از حمله قلبی گفت وگو کنیم.

منظور از یاری به احیاى قلبى هنگام بروز حمله قلبى در شخصى که در مجاورت ما قرار گرفته است چیست؟

احیای قلبی - ریوی (CPR) به مجموعه ای از اقدامات گفته می گردد که به وسیله افراد آگاهی که در صحنه حضور دارند برای بازگرداندن اعمال دو عضو حیاتی قلب و ریه و رساندن خون و اکسیژن به مغز برای جلوگیری از آسیب مغزی انجام می گردد. به منظور این که هر فردی زنده بماند باید اعضا و جوارح آن فرد کار کند و شاید از همه مهم تر اندام هایی از جمله قلب و ریه هستند که اگر از کار بیفتند جان فرد به سرعت از دست می رود. اگر قلب یا ریه به مدت یک تا دو دقیقه از کار بیفتند باعث ایست قلبی و تنفسی شده و اگر این شرایط یک تا دو دقیقه ادامه پیدا کند شرایط بحرانی می گردد. حال اگر این شرایط بیش از پنج دقیقه طول بکشد آسیب مغزی ناشی از آن قابل برگشت نخواهد بود.

یعنی اگر برترین اقدامات بعد از پنج دقیقه برای شخص دچار ایست قلبی یا تنفسی صورت بگیرد هم موثر نخواهد بود. چون مغز آسیب هایی می بیند که فرد دچار صدمات شدید مغزی و از جمله مرگ مغزی می گردد. این عدد نشان دهنده زمان طلایی برای رسیدگی به شرایط فردی است که دچار یک حادثه غیرقابل پیش بینی شده است. احیای قلبی وقتی ضرورت پیدا می نماید که هیچ کسی آن را پیش بینی نمی نماید.

معمولا در بیشتر موارد در سطح جامعه وقتی احیای قلبی ضرورت می یابد که هیچ کس در جریانش نیست. احیای قلبی، شامل اقداماتی نمی گردد که فقط باید پزشکان و پرستاران آن را بلد باشند. بلکه همه افراد جامعه باید آن را یاد بگیرند و از الزاماتی است که نباید نادیده گرفته گردد.

آیا چنین اقداماتى از سوى افراد غیرمتخصص که فقط آموزش هاى یاری هاى اولیه دیده اند، می تواند در نجات جان شخص موثر باشد؟

ممکن است بسیاری بگویند که متوجه هستند احیای قلبی و ریوی باید در اسرع وقت شروع گردد، اما ما که پزشک، پرستار یا کادر بهداشت و درمان نیستیم که بتوانیم عملیات احیا را به درستی انجام دهیم. نکته اینجاست که انجام عملیات اولیه احیای قلبی و ریوی آنقدر از سوی دانشمندان گروه پزشکی، ساده سازی و کارآمدسازی شده که همه می توانند با نیم تا یک ساعت آموزش یا حتی کمتر از آن تا 90درصد اقدامات احیا را یاد بگیرند. اما شرط آن این است که وقتی یاد گرفتند آنقدر تمرین نمایند و آماده باشند (با هفته ای دو بار تمرین) که وقتی اتفاقی افتاد بتوانند با تسلط و بدون از دست دادن وقت این اقدامات را انجام دهند.

چه کسانى با داشتن چه شرایطى به چنین اقدامات یاریى پیش از رسیدن نیروهاى امدادى و اورژانسى احتیاج دارند؟

اگر ببینیم کسی جایی تصادف نموده است یا در حال صحبت به طور ناگهانی از هوش می رود یا اتفاقی برایش می افتد که اختلال هوشیاری یا ایست قلبی پیدا می نماید یا بعد زد و خورد دچار ایست قلبی یا تنفسی می گردد احتیاج به چنین اقداماتی ضرورت می یابد. بعلاوه اگر کسی دچار غرق شدگی و خفگی شده یا از جایی پرت می گردد هم به چنین اقداماتی احتیاج دارد.

این اقدامات براى یاری به شخصى که دچار حمله قلبى شده به طور قدم به قدم چه هستند؟

این اقدامات چند اصل اساسی دارد که خیلی جاها آموزش می دهند، اما به نظر من باید در کلیپ های آموزشی دیده گردد. فقط هم با خواندن یاد گرفته نمی گردد. بلکه باید آموزش ها به صورت سمعی و بصری باشد تا یاد گرفته گردد. اولین نکته این که مثلا فرد ورزشکاری مثل ستاره تیم فوتبال دانمارک هم ممکن است به طور ناگهانی دچار ایست قلبی گردد.

در چنین شرایطی می بینیم که هم تیم پزشکی و هم داور و بقیه بازیکنان بسیار حرفه ای عمل کردند. اول آنالیز کردند هم تیمی شان هوشیار است یا نه و بعد بلافاصله با سر و صدای زیاد یاری طلبیدند تا زمان را از دست ندهند. سپس تیم پزشکی با سرعت زیاد و بدون فوت وقت اقدام به احیا کرد.

احیای قلبی در کمتر از 5 دقیقه را تمرین کنید

قبل از هر اقدامی برای انجام احیای قلبی تنفسی هر مصدوم مطمئن شوید این عمل، سلامت شما یا مصدوم را از نظر سرایت بیماری هایی مانند ایدز و هپاتیت تهدید نمی نماید.

ماساژ قلبی باید به سرعت شروع گردد. برای انجام ماساژ قلبی پاشنه یک دست را باید در مرکز قفسه سینه یا همان جناغ سینه و در بین سر سینه ها قرار داد و دست دوم را باید روی دست اول گذاشت. به طوری که بتوان با حدبیشتر قدرت به پایین فشار آورده و دست بالایی انگشتان دست پایین را از محدوده ماساژ دور کند.

فشار روی قفسه سینه باید سریع و قوی باشد و با سرعت 80 تا 100 فشار در دقیقه با عمق 2.5 تا 5 سانتی متر انجام گردد.

اگر بیمار هوشیار نیست باید نبض یک طرف گردن گرفته گردد. بعلاوه اگر احتمال شکستگی گردن دارد، مراقبت برای پیشگیری از قطع نخاع ضرورت دارد.

بازکردن راه هوایی قدم بعدی است. برای این کار، زاویه دارکردن سر و بلندکردن چانه توصیه می گردد. یعنی باید روی پیشانی به سمت پایین فشار بیاورید و همزمان نوک چانه را بالا بکشید.

برای انجام تنفس مصنوعی از روش های مختلف می توان استفاده کرد. اما روش سنتی دهان به دهان امروزه با توجه به رعایت نکات بهداشتی، کمتر توصیه می گردد.

در روش دهان به دهان، بینی بیمار را با دو انگشت ببندید و دهانتان روی دهان او بگذارید و هوا را در ریه او بدمید تا حدی که قفسه سینه بالا برود البته به دمیدن هوا با شدت زیاد احتیاجی نیست و دمیدن هوا صرفا در حدی که باعث بلندشدن قفسه سینه گردد کافی است.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه خبرنگاران